काठमाण्डकाै – नेपाल राष्ट्र बैंकले हरेक महिना सार्वजनिक तथ्याङ्कमा विदेशी मुद्राको सञ्चित घटेको भागलाई स्पष्ट देख्न सकिन्छ । त्यसको पछाडि नेपालीको परनिर्भरले काम गरेको छ । आयात नगरे पनि सामान आयात भइरहेका छन् । अत्यावश्यक सामग्री पनि त्यस्ता सामग्री आयात गर्न हामी आफैँले विदेशी मुद्राको सञ्चित घटा अगाडि छौं ।
न त खानाको रूपमा प्रयोग गर्न मिल्ने, न त भोक नै मेटिने चुइगम देखे बिस्कुट सम्मको प्रभाव जिभ्रोको स्वाद मेटिरहँदा घटेको प्रभाव भने विस्तारै गएको छ ।
भन्सार विभागको अन्तिम विवरण अनुसार हाम्रै गाउँघरमा पाइने, बाँस प्रयोग गर्न निर्माण गर्न सकिने दाँँ कोट्याउने सिन्काको आयातमा मोटो समूहको विदेश छ । देश भित्रै सामान्यमा उत्पादन गर्न सकिन्छ ‘टुथपिक’ आर्थात् दाँत कोट्य दिने सिन्का आयात नेपालीले परनिर्भरताको चरम नमुना प्रस्तुत छौं ।
खेतबारीको डिलमा बाँधस खेर ग छ तर, चीनबाट टुथपिक हाम्रो आयातलाई सानका साथ प्रस्तुत नेपाली प्रवृत्तिले परनिर्भरता बढा छ ।
विभागको विवरण अनुसार चालु आवको ११ महिना मात्रै ८४ हजार तीन सय ८७ किलोग्राम बराबरको टुथपिक उल्लेख गरिएको छ । त्यसका लागि मात्रै ऋण ५३ लाख ५२ हजार बराबर बराबर विदेश छ । सामान्य उद्योग स्थापना गर्न मात्रै पनि टुथपिकका लागि विदेशमा ।
यसबारेमा न त सरकारी कर्मचारीले सोच्नु भ्याको छ, न त उद्योग व्यवसायीले नै । परनिर्भर चरित्रका कारण भारतको अग्रता जारी सामग्री देशको उत्पादनलाई पछाडि फर्काउने सोच उद्यमी र व्यवसायले राख्नुपर्ने आवश्यकता बढेको छ ।
विभागको विवरण अनुसार चीनको मात्रै दोस्रो व्यक्ति ५१ लाख ६२ हजार बराबरको टुथपिक भित्रको अन्तरमा । अन्य देशबाट पनि सामग्री आयात गरिएको छ । यो परनिर्भर चरित्र अरु नै हुन नसक्ने जानकारको भनाइ छ ।
‘हरियो वन धन’ हाम्रो असाध्यै चर्चित छ । जससोः विद्यालय तह देखे नै निब प्रायबंध प्रतियोगितामा यसबारे राम्रै सिकाइन्छ । सरकारको नीति, योजना र कार्यक्रम यसैमा केन्द्रित छ ।
वनसम्पदाको महत्त्व र आवश्यकताको बारेमा देशका सादै कम मानिसलाई बुझ पर्ला। पर्यावरणीय सन्तुलनका लागि वनजङ्गलको मूल्य त छ नै यसका अतिरिक्त व्यावहारिक प्रयोगमा प्ले वन सम्पदाको अत्यधिक योगदान छ ।
मानिसको जीवनयापनको एक अङ्ग हो वनसम्पदा। सुत्ने खाट देखे बस्ने कुर्सी सम्मको स्वरूप काठ र काठ वस्तुको प्रयोगबाट हुनेगरछ । दाँत कोट्याउन अगाडि काठबाट वस्तुको प्रयोग हुन्छ । वस्तुको प्रयोगमा नेपाली छौँ भने उत्पादनमा शून्यको रूपमा प्रस्तुतको विवरण देखाउनुहोस् ।
चालु आर्थिक वर्षको एघार महिनाको आयात–निर्यात सम्बन्धी सार्वजनिक अनुसार यस अवधिमा देशमा दाँत कोट्य सहयोग ‘टुथपिक’ को आयातमा शक्तिशाली दक्षिणी बाहिरिनुले हरियो वन खालि धन नारालाई गिरज्यको छ। उदाहरणका लागि मध्य लुगा अड्याउन साधन (ह्याङ्गर) पनि एक हो।
हेर्दा सामान्य लागे पनि योङ्गरको आयातमा लाखौं स्थानमा बाहिरी तथ्याङ्क छ । विभागका अनुसार चालु आवको एघार महिनामा ६२ लाख ९० हजार बराबर बराबरका ह्याङ्ग्जर परिवर्तन भयो । यस्तैको अर्को वस्तु हो सलाइको काँटी, जसको आयातमा मात्रै ७० लाख ८२ हजार समान प्रकृतिको बराबर छ ।
एक वनरा वनलाई धनाड मिल्ने नारा बनाइन्छ तर यो वनजङ्गललाई सदुपयोग गर्न नसकेर अर्बैँको बाहिरी रूपमा सामु छ । विभागले सार्वजनिक विवरण अनुसार चालु आवको जे मसान्त सम्म पुग्यो, सात अर्ब ८१ व्यक्तिले बढीका काठ बाँस र यसका सामग्री परिवर्तन भयो । यसरी देशमै उत्पादन गर्न वस्तुको आयात रेमिट्यान्सबाट प्राप्त खर्च खर्च देशकै शोधनान्तरमा नकारात्मक असर परेको छ ।
यस अवधिमा झन्डै ७ लाख ७५ लाख बराबरका फर्निचर आयात भएका छन् । विभागको तथ्याङ्क देशको तथ्याङ्क अनुसार छिमेकी भारत तथा बाट फरफरिफाइडको आयात बढी मात्रामा भएको छ । यस अवधिमा अर्बैँ आफ्नो काे प्राइ तथा वार्तालाप यसका कच्चा आयात छ ।
पर्यावरणीय सन्तुलन तथा संरक्षणका अतिरिक्त उस्तै खेर जाने तथा वातावरणीय प्रयोगको सम्भावना वन उपजको व्यावसायिक प्रयोग गर्न संभव उच्चतम वस्तुमा आत्मनिर्भर बन्न समय नलाग्ने जानकारहरू बताउँछन्। जसका लागि आवश्यकता अनुसारका नीतिगत नैतिक व्यवस्थालाई जोड छ ।
सधैँ परनिर्भर बनेर बस्ने कि, देशैको कथको प्रयोग सामग्रीको उत्पादनको प्रयोगमा स्पष्ट नीति लिपि विपरीत। अन्यथा विदेशी मुद्राको सार्वजनिक सञ्चित घट्यो स्थानमा दिएकै भरमा कोही पनि छुटाउन नपाउने अवस्थाको निर्माण हुन सक्छ ।